ژیانی پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم له‌ قورئان له‌ ته‌فسیری ئاسان به‌شی یه‌که‌م

___ ئاماده‌کردنی ماکوان که‌ریم
به‌شی یه‌که‌م

له‌ دایك بوونی
له‌ دایك بوونی ئه‌م پێغه‌مبه‌ره‌ سه‌لامی خوای لێبێت ، له‌ بابل له‌ دایك بووه‌ که‌ ئه‌وه‌ ده‌مه‌ به‌ خاکی کلدان ناوبانگی هه‌بووه، هه‌رچه‌ند خاڵکانێکی تر وه‌ك حافظ عساکر ده‌ڵێت له‌ دیمه‌شق له‌دایك بووه‌ له‌ گوندێک که‌ ناوی (برزة) به‌ڵام ئیبن که‌سیر ده‌فه‌رموێت له‌ بابل له‌دایك بووه‌ دوای له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ر لوط به‌یه‌که‌وه‌ هیجره‌ت ده‌که‌ن..


گه‌وره‌ی باسی ئه‌م پێغه‌مبه‌ر له‌ قورئاندا..
خوای گه‌وره‌ به‌م شێوه‌ باسی مان بۆ ده‌کات ده‌فه‌رمووێت.. وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ ﴿124﴾ البقرة
‌(به‌ یاد بێنه‌) له‌وه‌ی که‌ په‌روه‌ردگاری ئیبراهیم، ئیبراهیمی تاقی کرده‌وه‌ به‌ چه‌ند فه‌رمانێکی دیاری کراو (که‌ چی بکات و چۆن بکات) ئه‌ویش زۆر به‌جوانی ئه‌نجامی دا، دوایی (که‌ له‌ هه‌موو تاقیکردنه‌وه‌کاندا سه‌رکه‌وت) خوا فه‌رمووی: من بڕیارم داوه‌ بتکه‌مه‌ پێشه‌وای خه‌ڵکی، ئیبراهیم ووتی: (حه‌ز ده‌که‌م) نه‌وه‌کانیشم (به‌م کاره‌ پیرۆزه‌ هه‌ستن)، خوا فه‌رموی: په‌یام و په‌یمانی من نادرێ به‌ زاڵم و سته‌مکاران (با نه‌وه‌ی تۆش بن).

وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿٢٧﴾ العنكبوت
پاشان ئیسحاقمان پێبه‌خشی و یه‌عقوبیشمان به‌ ئیسحاق به‌خشی و پێغه‌مبه‌رایه‌تیمان كرده‌ كاڵای باڵای نه‌وه‌كانی، كتێبه‌ ئاسمانه‌كانیشمان بۆ ناردن، هه‌ر له‌ دنیادا پاداشتمان دایه‌وه‌، ئه‌و به‌ڕاستی له‌قیامه‌تیشدا له‌ ڕیزی پیاوچاكاندایه‌ .

وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ﴿84﴾ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِينَ ﴿85﴾ وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلاًّ فضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ ﴿86﴾ وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿87﴾ الأنعام
(له‌وه‌دوا) ئیسحاق و یه‌عقوبمان پێ به‌خشی، هه‌ردووکیانیشمان هیدایه‌ت دا، زووتریش نوح مان هیدایه‌ت دابوو، وه‌ له‌ نه‌وه‌کانی (تری ئیبراهیم) داود و سلیمان و ئه‌یوب و یوسف و موساو هارون )هاتنه‌ دنیاوه‌و بونه‌ ڕابه‌رو چاوساغ بۆ خه‌ڵکی) ئا به‌و شێوه‌یه‌ پاداشتی چاکه‌خوازان ده‌ده‌ینه‌وه‌ (نه‌وه‌ی چاك و پاك و خواناسیان پێ ده‌به‌خشین)..
(هه‌روه‌ها) زه‌که‌ریا و یه‌حیاو عیساو ئیلیاس هه‌ر هه‌موویان له‌ چاکه‌کان بوون..
ئیسماعیل و یه‌سه‌ع و یونس و (لوط)یش (له‌ هیدایه‌ت دراو و پێغه‌مبه‌ران بوون) هه‌ریه‌که‌ له‌وانیشمان ڕێزدارکرد به‌سه‌ر هه‌موو خه‌ڵکی جیهاندا..
تێبینی ئه‌گه‌ر سه‌یری ئایته‌که‌ به‌ جوانی بکه‌یت هه‌ست دکه‌یت له‌ باسی لوط دا وه‌ك ضمیر به‌ کار هاتوه‌ بۆلای (وَمِن ذُرِّيَّتِهِ) بۆ پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم چونکه‌ پێغه‌مبه‌ر لوط سه‌لامی خوا له‌ هه‌ردووکیان بێت کوڕی برای پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیمه‌..
هه‌روه‌ها هه‌ندێك له‌ باوانیان و نه‌وه‌کانیان و براکانیانمان هه‌ڵبژارد و هیدایه‌ت و ڕێنموویمان کردن بۆ ڕێگه‌و ڕێبازی ڕاست و دروست.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا وَإِبْرَاهِيمَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ فَمِنْهُم مُّهْتَدٍ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿26﴾ الحديد
بێگومان هه‌ر ئێمه‌و نوح و ئیبراهیممان ره‌وانه‌کردووه‌، له‌ نه‌وه‌کانیشیاندا پێغه‌مبه‌رایه‌تی و کتێبی ئاسمانیمان دابه‌زاندووه‌، جا له‌ (نه‌وه‌کانیاندا) که‌سانێك هه‌بوون که‌ ڕێگه‌و ڕێبازی هیدایه‌ت و خواناسیی گرتۆته‌ به‌ر، (هه‌رچه‌نده‌) زۆربه‌شیان خوانه‌ناس و لارووێر بوون.
زۆربه‌ی پێغه‌مبه‌ران له‌ نه‌وه‌کانی به‌نی ئیسرا ئیل له‌ پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیمن له‌ ئیسحاق و یعقوبه‌وه‌ که‌ خاته‌می پێغه‌مبه‌ری به‌نی ئیسرائیل پێغه‌مبه‌ر عیسای کوڕی مه‌ریمه‌ سه‌لامی خوا له‌ خۆی له‌ دایکی بێت، وه‌ پێغه‌مبه‌ری سه‌روه‌رمان(صلی لله‌ علیه‌وسلم) ئیمامی پێغه‌مبه‌ران کۆتا پێغه‌مبه‌ره‌ له‌ پێغه‌مبه‌ر ئیسماعیل بووه‌ سه‌لامی خوا له‌ هه‌موویان بێت.
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿260﴾ البقرة
(به‌یاد بێنه‌وه‌) کاتێ که‌ ئیبراهیم وتی: په‌روه‌ردگارا نیشانم بده‌ که‌ تۆ چۆن مردوو زیندوو ده‌که‌یته‌وه‌.
خوا فه‌رمووی: مه‌گه‌ر باوه‌ڕت پێ ی نیه‌؟
ئیبراهیم وتی: به‌ڵێ (باوه‌ڕم هه‌یه‌) به‌ڵام حه‌ز ده‌که‌م (به‌چاوه‌ی خۆم بیبینم) تا به‌ته‌واوی دڵنیا بم.
خوا فه‌رمووی: ده‌ چوار جۆر باڵنده‌ بێنه‌و جوان سه‌رنجیان بده‌ (دوایی هه‌ر چواریان سه‌رببڕه‌و گۆشت و په‌ڕو خوێنیان تێکه‌ڵ بکه‌)، له‌وه‌ودوا له‌سه‌ر هه‌ر لوتکه‌ی شاخێك هه‌ندێك له‌و تێکه‌ڵه‌ دانێ، ئه‌وجا بانگیان بکه‌ به‌گورجی و به‌ په‌له‌ هه‌موویان دێنه‌وه‌ بۆلات، وه‌ بزانه‌و دڵنیا به‌ که‌ خوا باڵا ده‌ست و زانایه‌.


میلله‌تی پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم سه‌لامی خوای لێبێت..
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِيلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ ﴿65﴾ هَاأَنتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلمٌ فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ ﴿66﴾ مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلاَ نَصْرَانِيًّا وَلَكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿67﴾ إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَاللّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ ﴿68﴾ آل عمران
ئه‌ی خاوه‌ن کتێبه‌کان، ئێوه‌ بۆ له‌ ئیبراهیم ده‌دوێن و (هه‌یه‌که‌تان وا داده‌نێت که‌ له‌سه‌ر ئاینی ئه‌وه‌) خۆ ته‌ورات و ئینجیل دوای ئه‌و ڕه‌وانه‌ کراون، ئه‌وه‌ بۆ عه‌قڵ و ژیریتان ناخه‌نه‌ کار..
ئه‌وه‌ته‌ ئێوه‌ ده‌دوێن و موجاده‌له‌و باس و خواس له‌سه‌ر ئه‌و شتانه‌ ده‌که‌ن که‌ زانیاریتان ده‌رباره‌ی هه‌یه‌.. ده‌ی بۆچی ده‌م له‌و شتانه‌شه‌وه‌ ده‌ده‌ن که‌ هیچ زانیاریتان ده‌رباره‌ی نیه‌، دیاره‌ که‌ هه‌ر خوا ئه‌و شتانه‌ ده‌زانێت، ئێوه‌ نایزانن..
(ئاشکرایه‌) که‌ ئیبراهیم نه‌ جوله‌که‌ بووه‌ نه‌ گاوور، به‌ڵکو ملکه‌چ و فه‌رمانبه‌ردارو موسوڵمان بووه‌و له‌ده‌سته‌ی موشریك و هاوه‌ڵپه‌رستان نه‌بووه‌..
تێبینی ئاینی پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم ئاینی حنیف بووه‌، ئه‌م ووشه‌یه‌ش به‌ مانی ئیخڵاص دێت
نزیکان و شوێنکه‌وتوان و یاوه‌رانی ئیبراهیم له‌ خه‌ڵکی، ئه‌و که‌سانه‌ن که‌له‌ سه‌رده‌می خۆیدا شوێنی که‌وتبوون، هه‌روه‌ها ئه‌م پێغه‌مبه‌ره‌ش علیه‌ صلاة وسلام وه‌ ئه‌وانه‌ی که‌ باوه‌ڕیان هێناوه‌ (به‌ پێغه‌مبه‌رایه‌تی ئیبراهیم و موسا و عیساو محمد و هه‌موو پێغه‌مبه‌ران به‌گشتی علیهم السلام)، بێگومان خوا یارو یاوه‌ری ئیماندارانه‌.
وَمَن يَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِيمَ إِلاَّ مَن سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿130﴾ إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿131﴾ وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلاَ تَمُوتُنَّ إَلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ ﴿132﴾ أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاء إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُواْ نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿133﴾ تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ وَلاَ تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿134﴾ وَقَالُواْ كُونُواْ هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُواْ قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿135﴾ قُولُواْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿136﴾ فَإِنْ آمَنُواْ بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللّهُ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿137﴾ صِبْغَةَ اللّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدونَ ﴿138﴾ قُلْ أَتُحَآجُّونَنَا فِي اللّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ ﴿139﴾ أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأسْبَاطَ كَانُواْ هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَتَمَ شَهَادَةً عِندَهُ مِنَ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿140﴾ البقرة
کێ له‌ ئاینی ئیبراهیم پشت هه‌ڵ ده‌کات، مه‌گه‌ر ئه‌و که‌سه‌ی که‌ گێل و نادان و وێڵ بێت، به‌ڕاستی ئێمه‌ ئه‌ومان له‌م دنیایه‌دا هه‌ڵبژاردووه‌ و (کردومانه‌ به‌ پێشه‌وا) وه‌ له‌و دنیاشدا له‌ ڕیزی پیاوچاکاندایه‌..
کاتێك په‌روه‌ردگارت پێی وت: ملکه‌چ و فه‌رمانبه‌رداربه‌، (ئه‌ویش خێرا) وتی: ته‌سلیمی په‌روه‌ردگاری جیهانه‌کانم و (باوه‌ڕی پته‌وم پێی هه‌یه‌)..
ئیبراهیم وه‌سێتی کرد بۆ نه‌وه‌کانی هه‌روه‌ها یه‌عقوبیش، (هه‌ریه‌ك له‌وان وتوویه‌تی): ڕۆڵه‌کانم: به‌ڕاستی خوا ئاینی یه‌کتاپه‌رستی بۆ ئێوه‌ بڕیار داوه‌و هه‌ڵی بژاردووه‌، ئیتر ئێوه‌ش هه‌وڵ بده‌ن به‌ موسوڵمانی نه‌بێت مه‌مرن و (تا دوا هه‌ناسه‌تان په‌یڕه‌وی بکه‌ن)..
ئایا ئێوه‌ (ئه‌ی جوله‌که‌ و گاورانێك که‌ محمد به‌ درۆ ده‌خه‌نه‌وه‌و خۆشتان به‌شوێن که‌وته‌ی ئیبراهیم و یه‌عقوب ده‌زانن) ئاماده‌ی سه‌ره‌مه‌رگی یه‌عقوب بوون؟ ئه‌و کاته‌ی به‌ کوڕه‌کانی ووت: دوای مردنی من چی ده‌په‌رستن؟!
هه‌موو وتیان: خوای تۆو باوباپیرانت ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق ده‌په‌رستین که‌ تاك و ته‌نهایه‌، وه‌ ئێمه‌ هه‌موو ته‌سلیمی ئه‌وین و فه‌مانبه‌رداری ئه‌وین..
(به‌ڵێ) ئه‌انه‌ که‌سانێك بوون ڕۆشتن به‌ خۆیان و کرده‌وه‌یانه‌وه‌، ئێوه‌ش هه‌رچی ده‌یکه‌ن خۆتان به‌رپرسیارن به‌رانبه‌ری، وه‌ پرسیاری کارو کرده‌وه‌ی ئه‌وان له‌ ئێوه‌ ناکرێ..
(که‌چی هێشتا ئه‌وان موسوڵمانان) ده‌ڵێن: وه‌رن ببنه‌ جوله‌که‌ یا گاور تا بکه‌ونه‌ سه‌ر ڕێگه‌ی ڕاست!!
(ئه‌ی محمد صلی الله‌ علیه‌ وسلم پێیان) بڵێ: (نه‌خێر وا نه‌کاین) به‌ڵکو شوێن ئاین و به‌رنامه‌ی ئیبراهیم ده‌که‌وین که‌ پاك و دروسته‌و هه‌رگیز له‌ ڕیزی بت په‌رستان و هاوه‌ڵگه‌راندا نه‌بووه‌..
(ئه‌ی په‌یڕه‌وانی محمد صلی الله‌ علیه‌ وسلم ئێوه‌) بڵێن: ئێمه‌ باوه‌ڕمان به‌ خوا هێناوه‌، وه‌ به‌و قورئانه‌ش که‌ دابه‌زیوه‌ بۆمان، وه‌ به‌وه‌ش که‌ دابه‌زیوه‌ بۆ ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق و یه‌عقوب و نه‌وه‌کانی یه‌عقوب، هه‌روه‌ها به‌وه‌ش که‌ بۆ موسا و عیسا و تێکڕای پێغه‌مبه‌ران به‌گشتی ڕه‌وانه‌ کراوه‌، وه‌ ئێمه‌ هه‌رگیز جیاوازی ناکه‌ین له‌ نێوان هیچ کام له‌و پێغه‌مبه‌رانه‌دا، وه‌ ئێمه‌ هه‌موومان ته‌سلیمی فه‌رمانی په‌روه‌ردگارمانین..
جا ئه‌ه‌ر ئه‌وان (جوله‌که‌ و گاوره‌کان) باوه‌ڕیان هێنا، وه‌ك ئیمان و باوه‌ڕی ئێوه‌، ئه‌وه‌ مانای وایه‌ ڕێبازی هیدایه‌تیان دۆزیوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر پشتیان تێ کرد، ئه‌وه‌ ئیتر ده‌که‌ونه‌ دژایه‌تی و دوژمنایه‌تی ئێوه‌ (به‌ڵام دڵنیابه‌ ئه‌ی محمد صلی الله‌ علیه‌ وسلم، ئه‌ی ئیماندار) خوا تۆ ده‌پارێزێت له‌ پیلان و ته‌ڵه‌که‌یان چونکه‌ ئه‌و خوایه‌ زۆر بیسه‌رو زانایه‌..
(ئه‌م ئاین و به‌رنامه‌یه‌) ئه‌و ڕه‌نگ و نه‌خشه‌یه‌یه‌ که‌ خوا دایڕشتووه‌، کێ هه‌یه‌ له‌ خوا چاکتر ڕه‌نگ و نه‌خشه‌ی جوان بکێشێت و دایڕێژێت، له‌ هه‌موو بارودۆخێکدا ئێمه‌ی (ئیماندار) هه‌ر ئه‌و ده‌په‌رستین..
(به‌و جوله‌کانه‌) بڵێ: ئایا ڕه‌وایه‌ ئێوه‌ ده‌رباره‌ی ئاینی خوا قڕه‌و گاڵه‌و کێشه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن (ده‌تانه‌وێت پێغه‌مبه‌رایه‌تی هه‌ر له‌ ئێوه‌دا بێت، له‌ کاتێكدا که‌ قه‌دری خوایش نازانن و کوڕو هاوسه‌ری بۆ بڕیار ده‌ده‌ن!!)، خۆ خۆتان چاك ده‌زانن که‌ ئه‌و خوایه‌ په‌روه‌ردگاری ئێمه‌ش و ئێوه‌شه‌، کارو کرده‌وه‌ی خۆمان بۆ خۆمان و، کارو کرده‌وه‌ی ئێوه‌ش بۆ خۆتانه‌ (ئێمه‌ له‌ بۆچوون و کارو کرده‌وه‌تان به‌رین) وه‌ ئێمه‌ دڵسۆزو ملکه‌چین بۆ ئه‌و په‌روه‌ردگاره‌ مه‌زنه‌ وه‌ هه‌ر ڕه‌زامه‌نسی ئه‌ومان مه‌به‌سته‌..
یاخود ئێوه‌ ده‌ڵێن که‌: ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق و یه‌عقوب و کوڕه‌کانی، جوله‌که‌ یا گاور بوون؟!!
پێیان بڵێ: باشه‌ ئایا ئێوه‌ چاکتر ده‌زانن یان خوا؟ جا کێ له‌وه‌ سته‌مکارتره‌ که‌ ڕاستیه‌ك ده‌زانێت و ده‌یشارێته‌وه‌، شایه‌تیه‌ك ده‌زانێت و نایڵێت، (بێگومان) خوا بێ ئاگا نیه‌ له‌و کارو کرده‌وانه‌ی که‌ ئه‌نجامی ده‌ده‌ن.
قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿161﴾ قُلْ إِنَّ صَلاَتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿162﴾ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَاْ أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ ﴿163﴾ الأنعام
(پێیان) بڵێ: به‌ڕاستی من په‌روه‌ردگارم هیدایه‌ت و ڕێنموونی کردووم بۆ ڕێگه‌و ڕێبازی ڕاست و دروست، ئاینی ڕاست و ڕه‌وان، ئاینی ئیبراهیمی (باوه‌گه‌وره‌) که‌ دووره‌ له‌ هه‌موو لادان و ناڕێکی یه‌که‌وه‌، ئه‌و هه‌رگیز له‌ ڕیزی موشریك و هاوه‌ڵپه‌رستاندا نه‌بووه‌..
(ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر صلی الله‌ علیه‌ وسلم، ئه‌ی ئیماندار) بڵێ: به‌ڕاستی نوێژو خواپه‌رستی و ژیان ومردنم بۆ خوا، په‌روه‌ردگاری جیهانه‌کان ته‌رخان کردووه‌..
هاوه‌ڵ و هاوبه‌ش و شه‌ریکی نیه‌، وه‌ من به‌و شێوه‌یه‌ فه‌رمانم پێ دراوه‌، من یه‌که‌م که‌سم له‌ موسوڵمانان.
إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿120﴾ شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿121﴾ وَآتَيْنَاهُ فِي الْدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿122﴾ ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿123﴾ النحل
به‌ڕاستی ئیبراهیم هه‌ر خۆی ئوممه‌تێك بوو، (هه‌ر خۆی پێشه‌وایه‌ك بوو) ملکه‌چ و فه‌رمانبه‌رداری خوا بوو، هه‌رگیز له‌ موشریك و هاوه‌ڵپه‌رستان نه‌بوو..
(ئیبراهیم) زۆر سوپاسگوزاری خوا بوو له‌ به‌رانبه‌ر نازو نیعمه‌تی بێ شوماری په‌روه‌ردگارییه‌وه‌، ئه‌ویش هه‌ڵیبژاردو ڕێنموویی کرد بۆ ڕێبازی ڕاست و دروست..
ئێمه‌ هه‌ر له‌ دنیادا چاکه‌مان پێبه‌خشی و پاداشتی چاکه‌مان دایه‌وه‌ (به‌به‌خشینی هاوسه‌ری پاک و نه‌وه‌ی خواناس)، وه‌ ئه‌و له‌جیهانی داهاتوودا له‌ڕیزی چاکاندایه‌ (که‌ ڕێزدارو به‌خته‌وه‌رو کامه‌رانن)..
له‌وه‌دوا (دوای چه‌نده‌ها سه‌ده‌) وه‌حی و نیگامان بۆ تۆ (ئه‌ی محمد صلی الله‌ علیه‌ وسلم) نارد که‌ شوێنی ئاین و به‌رنامه‌ی ئیبراهیم بکه‌وی که‌ ملکه‌چی و فه‌رمانبه‌رداری بۆ زاتی په‌روه‌ردگار تیایدا ڕوون و ئاشکرایه‌، وه‌ ئه‌و هه‌رگیز له‌ده‌سته‌ی موشریك و هاوه‌ڵپه‌رستان نه‌بووه‌.
وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لله وَهُوَ مُحْسِنٌ واتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا ﴿125﴾ النساء
کێ هه‌یه‌ ئاینی چاکترو په‌سه‌ندتر بێت له‌و که‌سه‌ی که‌ ڕووی کردۆته‌ خوا، وه‌ خۆی ته‌سلیمی ئه‌و کردوه‌و هه‌تا بتوانێت له‌ چاکه‌و چاکه‌کاریش درێغی ناکات، وه‌ شوێنی ئاینی ئیبراهیمی ملکه‌چ و فه‌رمانبه‌ردار که‌وتبێت له‌ کاتێکدا که‌ خوا ئیبراهیمی کردۆته‌ خۆشه‌ویست و ڕیزداری خۆی.

ئاخاوتنی پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم (سه‌لامی خوای لێبێت) له‌گه‌ڵ باوکی و هۆزه‌که‌ی..

وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِن قَبْلُ وَكُنَّا بِه عَالِمِينَ ﴿51﴾ الأنبياء
ئێمه‌ ژیریی و هۆشمه‌ندیمان پێشتر به‌ ئیبراهیم به‌خشی، ئێمه‌ چاک ئه‌ومان ده‌ناسی.
تێبینی
هه‌ر له‌ منداڵیه‌وه‌ خوای گه‌وره‌ ڕوشدی به‌خشیبووه‌ ئه‌و هه‌موو گه‌له‌که‌شی بێباوه‌ڕ بوون بیجگه‌ له‌ خێزانی و پێغه‌مبه‌ر لوط.
ئنجا باسی ئاخاوتنه‌که‌ی که‌ خوای گه‌وره‌ بومان باس ده‌کات له‌ قورئانی پیرۆزدا..
وَإِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۱٦﴾ إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا إِنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِندَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۱٧﴾ وَإِن تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِّن قَبْلِكُمْ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ ﴿۱٨﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿۱٩﴾ قُلْ سِيرُوا فِي الأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿٢٠﴾ يُعَذِّبُ مَن يَشَاء وَيَرْحَمُ مَن يَشَاء وَإِلَيْهِ تُقْلَبُونَ ﴿٢۱﴾ وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فِي الأَرْضِ وَلا فِي السَّمَاء وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلا نَصِيرٍ ﴿٢٢﴾ وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَلِقَائِهِ أُوْلَئِكَ يَئِسُوا مِن رَّحْمَتِي وَأُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿٢٣﴾ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَن قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿٢٤﴾ وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَّوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُم بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُم بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ ﴿٢٥﴾ فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿٢٦﴾ وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿٢٧﴾ العنكبوت

باسی ئیبراهیمیش بكه‌ كه‌ كاتی خۆی به‌ قه‌وم و هۆزی خۆی وت: ته‌نها خوا بپه‌رستن و هه‌ر له‌و بترسن، ئه‌و بیروباوه‌ڕه‌ چاك و په‌سه‌ند و خێردارتره‌ بۆتان، ئه‌گه‌ر بزانن و تێبگه‌ن..
به‌ڕاستی ئه‌و شتانه‌ی كه‌ له‌جیاتی خوا ده‌یانپه‌ستن ته‌نها بت و په‌یكه‌رن، ئێوه‌ بوختان و شتی نابه‌جێ دروست ده‌كه‌ن، بێگومان ئه‌و شتانه‌ی كه‌ له‌جیاتی خوا ده‌یانپه‌رستن خاوه‌نی هیچ ڕزق و ڕۆزیه‌ك نین بۆ ئێوه‌، كه‌واته‌ هه‌ر داوای ڕزق و ڕۆزی له‌ خوا بكه‌ن، هه‌ر ئه‌ویش بپه‌رستن، هه‌ر سوپاسگوزاری ئه‌و بن، بۆ لای ئه‌ویش ده‌برێنه‌وه‌..
خۆ ئه‌گه‌ر ئێوه‌ ئه‌م په‌یامه‌ به‌درۆ ده‌زانن (وه‌نه‌بێت یه‌كه‌م هۆزو گه‌ل بن كه‌ له‌به‌رامبه‌ری په‌یامی خواوه‌ هه‌ڵوێستتان ئاوا ناڕه‌وا بێت) ئه‌وه‌ به‌ڕاستی گه‌لانێكی پێش ئێوه‌ش په‌یامی خوایان به‌درۆ ده‌زانی، پێعه‌مبه‌ریش ته‌نها گه‌یاندن و ڕوونكردنه‌وه‌ی ئاشكرا ئه‌ركی سه‌رشانێتی و هیچی تر..
ئایا ئه‌وه‌ سه‌رنجیان نه‌داوه‌ چۆن خوا له‌ سه‌ره‌تاوه‌ دروستكراوان به‌دی ده‌هێنێت و پاشان دووباره‌ی ده‌كاته‌وه‌، بێگومان ئه‌و شتانه‌ بۆ خوا زۆر ساده‌ و ئاسانه‌..
(ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر(ص) پێیان بڵێ: با بگه‌رێن به‌ زه‌ویدا، ته‌ماشا بكه‌ن و سه‌رنج بده‌ن چۆن ئه‌و زاته‌ دروستكراوانی به‌دیهێناوه‌، له‌وه‌ودواش هه‌ر خوا سه‌ر له‌نوێ به‌رپایان ده‌كاته‌وه‌ ( به‌ شێوه‌و شێوازێكی تر ئاسمانه‌كان و زه‌وی و ئێمه‌ش ده‌هێنێته‌وه‌ كایه‌) به‌ڕاستی خوا ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر هه‌موو شتێكدا هه‌یه..
هه‌ندێك جار، سزای ئه‌و كه‌سانه‌ ده‌دات كه‌ خوا بیه‌وێت و شایسته‌ی سزان و سۆزو میهره‌بانی خۆیشی ده‌نوێنێت بۆ ئه‌وانه‌ی كه‌ ده‌یوێت و باوه‌ڕدارن، سه‌رئه‌نجامیش هه‌ر بۆ لای ئه‌و زاته‌ ده‌برێنه‌وه‌..
(ئه‌ی گرۆی ئاده‌میزاد) ئێوه‌ ناتوانن خوا ده‌سه‌وسان بكه‌ن، نه‌ له‌ زه‌ویدا نه‌ له‌ ئاسماندا، كه‌سیش نیه‌جگه‌ له‌ خوا پشتیوانتان بێت و فریاتان بكه‌وێت (ئه‌گه‌ر ڕێگه‌ی چه‌وت و نادروست بگرن)..
ئه‌وانه‌ی كه‌ بڕوایان نیه‌ به‌ئایه‌ت و فه‌رمانه‌كانی خواو به‌دیدار ئاماده‌بوونی به‌رده‌م باره‌گاكه‌ی (بۆ لێپر سینه‌وه‌) ئا ئه‌وانه‌ (خوا ده‌فه‌رموێت) له‌ میهره‌بانی من نائومێدن و ئه‌وانه‌ سزای زۆر به‌ئێش بۆیان ئاماده‌یه..
وه‌ڵامی قه‌وم و هۆزه‌كه‌ی ئیبراهیم ته‌نها ئه‌وه‌ بوو وتیان : بیكوژن یان بیسوتێنن به‌ڵام خوا له‌ ئاگره‌كه‌ ڕزگاری كرد، بێگومان ئا له‌و پێشهاته‌دا نیشانه‌ و به‌ڵگه‌ی زۆر هه‌یه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ ئیمان و باوه‌ڕ ده‌هێنن..
له‌وه‌ودوا پێی وتن: به‌ڕاستی ئه‌وه‌ی ئێوه‌ له‌جیاتی خوا ده‌تان په‌رست ته‌نها بت و په‌یكه‌رن، له‌به‌رخاتری یه‌كتر و ڕێزدانانتان بۆ یه‌كتره‌ له‌ ژیانی دنیادا، دواجار له‌ ڕۆژی قیامه‌تدا یه‌كتر كافرده‌كه‌ن و یه‌خه‌ی یه‌كتر ده‌گرن، هه‌ندێكیشتان نه‌فرین له‌ هه‌ندێكی ترتان ده‌كه‌ن، سه‌ره‌نجامیش شوێن و جێگه‌ی دیاریكراوتان ناو ئاگره‌، ڕزگار كه‌ریشتان نی یه‌..
ئینجا - لوط - باوه‌ڕی پێ هێنا، ئیبراهیم دوای ئه‌وه‌ی كه‌ نائومێد بوو له‌ قه‌ومه‌كه‌ی وتی : به‌ڕاستی من ئیتر كۆچ ده‌كه‌م بۆلای په‌روه‌ردگارم ( بۆ ئه‌و شوێنه‌ی كه‌ ئه‌و بۆم دیاری ده‌كات ) چونكه‌ به‌ڕاستی ئه‌و زاتێكی زۆر به‌ ده‌سه‌ڵات و دانایه‌..
پاشان ئیسحاقمان پێبه‌خشی و یه‌عقوبیشمان به‌ ئیسحاق به‌خشی و پێغه‌مبه‌رایه‌تیمان كرده‌ كاڵای باڵای نه‌وه‌كانی، كتێبه‌ ئاسمانه‌كانیشمان بۆ ناردن، هه‌ر له‌ دنیادا پاداشتمان دایه‌وه‌، ئه‌و به‌ڕاستی له‌قیامه‌تیشدا له‌ ڕیزی پیاوچاكاندایه‌ .