وریابه‌ ! گوێبیستی‌ ئه‌م حاكمانه‌ نه‌بی !

وریابه‌ ! گوێبیستی‌ ئه‌م حاكمانه‌ نه‌بی !

مامۆستا مه‌لا ئه‌حمه‌د كاكه‌ مه‌حموود



1/24/2011 3:39:38 PM
یاساو ده‌ستوورو به‌رنامه‌ی‌ ولاَت – له‌ فه‌رهه‌نگی‌ ئیسلامیدا –
هه‌ر ده‌بێ‌ به‌ پێی‌ قورئان و فه‌رمووده‌ له‌ بێژنگ دراوه‌كان بێ‌،
گوێڕایه‌ڵیی‌ و ئیتاعه‌ی‌ (حاكم)و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ولاَتیش پابه‌نده‌ به‌
ئه‌ندازه‌ی‌ پابه‌ندبوونی‌ ئه‌و به‌رنامه‌و (حاكم)و فه‌رمان به‌
ده‌ستانه‌یه‌ به‌ ئیسلامه‌وه‌، بۆیه‌ هه‌ركات لێیان لاداو لاڕێ‌ بوون،
ئیتر له‌و ده‌مه‌دا به‌ گوێكردن و به‌ڵێ‌ بۆ كردنیان و جێبه‌جێكردنی‌
فه‌رمانیان حه‌رام و قه‌ده‌غه‌ ده‌بێ‌، ئه‌گینه‌ - ئه‌و گوێگرو ئه‌رێ‌
كاره‌ بۆقسه‌یان – وه‌ك ئه‌وان ده‌بێ‌، وه‌ك خوای‌ گه‌وره‌ له‌ سووره‌ی‌
(6/121 ) دا ده‌فه‌رموێ‌ [...وإن أطعتموهم إنكم لمشركون ] .

1) (ئیبن كه‌سیر) له‌ ته‌فسیره‌كه‌یدا ده‌ڵێ‌: ( أی حیث عدلتم عن أمر الله
لكم وشرعه إلی‌ قول غیره فقدمتم علیه غیره، فهذا هو الشرك، كقوله تعالی‌: [
إتخذوا أحبارهم ورهبانهم أرباباً من دون الله ] واته‌: بۆهه‌ر جێگاو
شوێنی‌ تر له‌ بڕیارو شه‌ریعه‌تی‌ خوا لابده‌ن و، قسه‌و وته‌ی‌ كه‌سێكی‌
دی‌ وه‌رگرن، ئه‌وه‌ فه‌زڵی‌ ئه‌و كه‌سه‌تان به‌سه‌ر وته‌و بڕیاری‌ خوادا
داوه‌، دیاره‌ ئه‌مه‌یه‌ شیرك و هاوبه‌ش دانان بۆ خواو لادان
له‌به‌رنامه‌ی‌ ئه‌و، چونكه‌ ئه‌و كاته‌یش زاناكانی‌ جووله‌كه‌و گاور
هه‌رئه‌وه‌نده‌یان ده‌كرد: كه‌له‌قسه‌ی‌ خوا لایان ده‌داو، بۆ خۆیان
حه‌لاَڵ و حه‌رامیان ده‌كرد، وه‌ك ئیمامی‌ تیرمزیی‌ له‌ته‌فسیری‌ ئه‌و
ئایه‌ته‌دا: [ وان أطعتموهم انكم لمشركون ] ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ دێنێ‌:[ عن
عدی بن حاتم انه قال: یارسول الله ماعبدوهم، فقال: بلی‌ إنهم احلوا لهم
الحرام، وحرموا علیهم الحلال، فاتبعوهم، فذلك عبادتهم ایاهم ] عه‌دی‌
ده‌ڵێ‌: ئه‌ی‌ ڕه‌سولی‌ خوا! كوا؟ خۆ ئه‌وانه‌ نایان په‌رستن و سوژده‌یان
بۆنابه‌ن !؟ فه‌رمووی‌: كاتێ‌ ئه‌وان حه‌لاَڵیان بۆ حه‌رام كردن و،
حه‌رامیان بۆ حه‌لاَڵكردن ئه‌مانیش ئه‌رێ‌ و به‌ڵێیان بۆكردن، ئه‌وه‌
په‌ره‌ستویانن.

2) ئیمامی‌ (قورتوبی‌)یش له‌ته‌فسیری‌ ئایه‌ته‌كه‌دا به‌م جۆره‌ ده‌ڵێ: (
فدلت اڵایه‌ علی‌ ان من استحل شیئا مما حرم الله تعالی‌ صار به مشركا، وقد
حرم الله سبحانه المیته‌ نصا، فإذا قبل تحلیلها من غیره فقد أشرك ) ئه‌م
ئایه‌ته‌ په‌نجه‌ی‌ خسته‌ سه‌ر ئه‌وه‌ كه‌ هه‌ر كه‌سێ‌ شتێ‌ له‌ حه‌رام
كراوه‌كانی‌ خوا حه‌لاَڵ بكات ، پێی ده‌بێته‌ موشریك و هاوبه‌ش دانه‌ر .

3) ته‌فسیری‌ (روح المعانی‌) هه‌ر له‌ ته‌فسیری‌ ئه‌و ئایه‌ته‌دا ده‌ڵێ : (
وإن أطعتموهم – فی استحلال الحرام – إنكم لمشركون، ضرورة‌ أن من ترك طاعة‌
الله تعالی‌ إلی‌ طاعة‌ غیره واستحل الحرام واتبعه فی‌ دینه فقد أشركه به
تعالی‌، بل آ‌ثره علیه سبحانه). ئه‌گه‌ر له‌حه‌لاَڵكردنی‌ هه‌ر حه‌رامێكدا
ئیتاعه‌یان بكه‌ن ئه‌وه‌ ئێوه‌ش وه‌ك هاوبه‌ش دانه‌ره‌كانن, چونكه‌
هه‌ركه‌سێ‌ له‌به‌ر خاتری‌ ئه‌م و ئه‌و وازبێنێ‌ له‌فه‌رمانی‌ خواو حه‌رام
حه‌لاَڵ بكاو په‌یڕه‌وی‌ ئایین و بیروباوه‌ڕی‌ ئه‌و بكا, به‌ڕاستی‌ ئه‌وه‌
هاوبه‌شی‌ داناوه‌.

پێغه‌مبه‌ری‌ سه‌روه‌ریشمان محمد e ده‌فه‌رموێ‌:
أ) (( من أمركم من الولاة‌ بمعصیه‌ فلا تطیعوا )) سلسلة‌ الاحادیث
الصحیحة‌. هه‌ر كاربه‌ده‌ست و سه‌رپه‌رشتیارێكتان فه‌رمانی‌ به‌گوناح و
تاوانێ‌ پێ‌ كردن، ئێوه‌ گوێ‌ بیستی‌ نه‌بن.
ب) (( طاعة‌ الامام حق علی‌ المر‌ء المسلم، مالم یأمر بمعصیة‌ الله – عز
وجل- فاذا أمر بمعصیة‌ الله فلا طاعة‌ له )) اخرجه احمد وابن ماجه‌ /
سلسلة‌ الأحادیث الصحیحة .
ده‌بێ‌ هه‌ر مرۆیه‌كی‌ موسڵمان ئیتاعه‌ی‌ پێشه‌وا بكا، به‌لاَم به‌
ئه‌ندازه‌ی‌ پابه‌ندبوونیه‌وه‌ به‌ شه‌ریعه‌ت و فه‌رمانی‌ خوا، جا هه‌ركات
لابداو فه‌رمان به‌سه‌ر پێچی‌ خوا بكا، ئه‌وه‌ گوێ ڕایه‌ڵی‌ بۆ نیه‌ .
ج) (( سیلی أموركم بعدی رجال یطفؤن السنة‌، و یعملون بالبدعة، و یؤخرون
الصلاة عن مواقیتها، قال عبد الله بن مسعود: یا رسول الله إن أدركتهم كیف
أفعل ؟ قال: تسألنی یا ابن أم عبد كیف تفعل ؟ لا طاعة‌ لمن عصی‌ الله ))
سلسلة الاحادیث الصحیحة .
واته‌: به‌م زوویه‌ كارو بارتان پیاوانێ‌ ده‌یبه‌ن به‌ڕێوه‌ كه‌
ده‌یانه‌وێ‌ سوننه‌ت و ڕێی‌ من به‌فوی‌ ده‌میان بكوژێننه‌وه‌و، كار به‌
بیدعه‌ بكه‌ن و، نوێژه‌كان له‌كاتی‌ دیاری‌ كراودا دوا ده‌خه‌ن .
عه‌بدوڵلاَ وتی‌: ئه‌گه‌ر بگه‌م به‌و ڕۆژه‌ – حاكمی‌ وا په‌یدا بێ ‌- چی‌
بكه‌م؟ فه‌رمووی‌: ئه‌ی‌ (كوڕی‌ ئومی‌ عه‌بد؟) پرسیارم له‌وه‌ لێ‌
ده‌كه‌ی‌..؟ ئه‌مه‌ وه‌لاَمته‌: گوێ‌ ڕایه‌ڵیی‌ و ئیتاعه‌ نییه‌ بۆ
هه‌ركه‌سێ‌ یاخیی‌ و سه‌ركێش بێ‌ له‌فه‌رمانی‌ خوا.
به‌ڵێ‌.. گه‌لێ‌ جار پێغه‌مبه‌ر e باسی‌ ڕێزو فه‌زڵی‌ (حاكم) فه‌رمانڕه‌وا
ده‌كاو، داواش ده‌كا له‌موسڵمانان كه‌گوێ‌ بیستیبێ‌ و، تۆزقاڵه‌یه‌ لێی‌
دوورنه‌كه‌ونه‌وه‌و، ته‌نانه‌ت با هه‌ندێ‌ جاریش سته‌م بكه‌ن، به‌لاَم به‌و
مه‌رجه‌ خۆیان لاڕێ‌ نه‌گرن و هه‌وڵی‌ لاڕێ‌ كردنی‌ كۆمه‌ڵ و كۆمه‌ڵگه‌یش
نه‌ده‌ن.

4) (( السمع والطاعة‌ علی‌ المر‌ء المسلم فیما احب وكره، مالم یؤمر بمعصیة
الله، فإذا امر بمعصیة الله فلا سمع ولا طاعة‌ )) متفق علیه‌. واته‌: مرۆی‌
موسڵمان ده‌بێ‌ گوێ‌ بیست و ئیتاعه‌ی‌ ببێ‌ چ پێی‌ خۆش بێ‌ و چ پێی‌ ناخۆش
بێ‌، به‌ئه‌ندازه‌ی‌ پابه‌ندبوونی‌ ئه‌و سه‌ركرده‌یه‌ به‌فه‌رمانی‌
خواوه‌و، لاڕێ‌ نه‌بوونی‌، جا هه‌ركاتێ‌ فه‌رمانی‌ به‌ گوناح و تاوانكاری‌
ناپه‌سه‌ند كرد، ئه‌وه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ گوێ‌ ڕایه‌ڵیی‌ و، ئیتاعه‌ی‌
نامێنێ‌.
5) (عوباده‌ی‌ كوڕی‌ سامت) ده‌ڵێ‌:(( بایعنا رسول الله e علی‌ السمع
والطاعة فی منشطنا ومكرهنا، وعسرنا ویسرنا، وأثره‌ علینا، وان لاننازع
الامر اهله. قال e: علی‌ ان تروا كفرا بواحا عندكم فیه من الله برهان))
متفق علیه. واته‌: ئێمه‌ به‌یعه‌تی‌ گوێ‌ بیستیی‌ و ئیتاعه‌مان له‌ته‌ك
پێغه‌مبه‌ردا e به‌شێوه‌یه‌كی‌ هه‌مه‌گیری‌ – خۆشیی‌ و ناخۆشیی‌ و،
ته‌نگانه‌و فه‌رحانه‌و، هه‌ڵبژاردنی‌ خه‌ڵكی‌ شیاو بۆ فه‌رمانده‌و،
چه‌له‌حانێ‌ و ململانێ‌ نه‌كردن به‌رامبه‌ر به‌ فه‌رمانده‌ی‌ لێ‌ وه‌شاوه‌ -
گرێدا، پێغه‌مبه‌ر e فه‌رمووی‌: مه‌گه‌ر كوفرێكی‌ ئاشكرایان لێ‌ به‌دی‌
بكه‌ن.
6) پێشه‌وا (موسلیم) له‌ (أم الحصین)ه‌وه‌ ده‌ڵێ‌: پێغه‌مبه‌ر e له‌حه‌جی‌
ماڵئاواییدا فه‌رمووی‌: (( ولو استعمل علیكم عبد یقودكم بكتاب الله، إسمعوا
وأطیعوا..)) ئه‌گه‌ر "به‌نده‌" یه‌كیش بكرێ‌ به‌فه‌رمانده‌و ئه‌میرتان،
ئێوه‌ هه‌رگوێ‌ ڕایه‌ڵی‌ بن، به‌لاَم به‌و مه‌رجه‌ به‌كتێبه‌كه‌ی‌ خوا
حوكمتان بكا.


خوێنه‌ری‌ به‌ڕێز...
مه‌به‌ستمان له‌ هێنانی‌ ئه‌م ئایه‌ت و فه‌رموودانه‌و، له‌نوسینی‌ ئه‌م
باسه‌یه‌ ڕوونكردنه‌وه‌یه‌كی‌ سه‌رپێییه‌ بۆ خوێنه‌ران تابزانن كه‌
ته‌واوی‌ ئه‌و فه‌رموودانه‌ فه‌رمان به‌ گوێ‌ ڕایه‌ڵی‌ (حاكم)ـه‌كان
ده‌ده‌ن، هه‌ڵواسراون به‌ (مالم یؤمر بمعصیة‌ الله..)، جا كه‌وابوو
ئه‌وانه‌ی‌ وا هه‌رده‌م خه‌ریكی‌ كاری‌ ناپه‌سه‌ندو، ناشرین و، ناحه‌زو
ناشیاون، ئه‌وانه‌ی‌ وا بڕوایان فاسید بووه‌، ئه‌وانه‌ی‌ وا تۆزقاڵه‌یه‌ك
به‌لای‌ ئیسلامدا نایه‌ن، ئه‌وانه‌ی‌ واقایه‌ل نین به‌ به‌رنامه‌كردنی‌
شه‌ریعه‌تی‌ ئیسلام، ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ده‌یانه‌وێ‌ هه‌ر ڕۆژه‌ی‌ ناڕۆژێ‌
شتێكی‌ (ئایین) بقرتێنن، ئه‌وانه‌ی‌ وا گاڵته‌و گه‌مه‌ به‌ ( نوێژو جۆره‌
خوا په‌رستییه‌كانی‌ تر) ده‌كه‌ن، ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ زیناو، قومارو، شه‌راب و،
عاره‌ق و، تێكه‌ڵی‌ ژن و پیاو حه‌لاَڵ ده‌كه‌ن..؟!! ئایا خه‌ڵكانێكی‌ ئاوا
ڕه‌وایه‌و دروسته‌، بڵێی: گوێ‌ بیست و ئیتاعه‌یان ده‌بێ‌ بكرێ‌…؟ ئه‌و
پێشه‌وایانه‌ش كه‌به‌ درێژایی‌ مێژوو گله‌ییان لێ‌ كراوه‌، كۆمه‌ڵێك بوون
ئه‌ندازه‌یه‌ك سستیان له‌نوێژو ئه‌نجامدانی‌ هه‌ندێ‌ واجبات كردووه‌..
جاكه‌وابوو: وریابه‌ گوێ‌ بیستی‌ ئه‌م حاكمانه‌ نه‌بیت !